خلاصه سیاستی مطالعه کوهورت شهرکرد (1) و دستاوردها (2)
یکی از چالش‌های بزرگ عصر حاضر افزایش بار بیماری‌های مزمن و غیر واگیر و تغییر سیمای بیماری ها از واگیر به غیرواگیر است. به‌منظور سیاستگذاری و ترجمان دانش، دستیابی به پیامدهای بهتر و کاهش هزینه‌های مراقبت در بیماری‌های غیر واگیر، اجرای اقدامات پیشگیری و تصمیم‌گیری مبتنی بر شواهد در طول زندگی افراد، مطالعه بیماریهای غیرواگیر بیش از پیش احساس می‌شود. با توجه به مسائل فوق و وجود پراکندگی جغرافیایی بیماری‌های مزمن غیرواگیر در کشور و استان چهارمحال و بختیاری به طور خاص و ویژگی های فرهنگی، ژنتیکی، تعدد قومیتی و جغرافیای منحصر به فرد در این استان، بررسی اپیدمیولوژیک این بیماری‌ها در مناطق مختلف کشور و از جمله استان ما، می‌تواند در اولویت گذاری و درک اهمیت این بیماریها، یافتن عوامل خطر این دسته از بیماری‌ها، شناخت راه‌کارهای درمانی و اجرای اقدامات بهداشتی و پیشگیری کننده بسیار حائز اهمیت ‌باشد. از سوی دیگر فرضیه‌های اتیولوژیکی مربوط به نقش سبک زندگی، رژیم غذایی و شرایط اقتصادی-اجتماعی در ایجاد بیماری‌های غیرواگیر که در استان چهارمحال و بختیاری متفاوت از سایر استان هاست را می‌توان به بهترین شکل در مطالعات همگروهی آینده‌نگر بررسی نمود. بنابراین با اجرای مطالعه‌ی کوهورت می‌توان عوامل مؤثر و مهم بر سلامتی افراد این جامعه را به دست آورد. از دانش آن استفاده و برای افزایش سواد سلامت مردم و ترویج آموزش های خودمراقبتی و پیشگیری از این بیماری ها استفاده نمود.

این مطالعه اپیدمیولوژیک آینده نگر مبتنی بر جمعیت بوده که از اردیبهشت ماه سال 1394 مقدمات آن فراهم و در دی ماه 1394 در شورای پژوهشی دانشگاه مصوب و با ابلاغ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و از محل اعتبارات 1% ملی از سال 1395 وارد مرحله اجرایی شده و پیش بینی شده تا سال20-1415 ادامه داشته باشد. این مطالعه مبتنی بر جمعیت شهری و روستایی استان بوده و حجم نمونه اولیه آن حداقل 10075 نفر است و بصورت مستقل و علاوه بر آن به عنوان یکی از سانترهای پرشین کوهورت ملی در جنوب غربی ایران با هدف بررسی وضعیت سلامت عمومی جمعیت بالغین و بیماری‌های مزمن و غیر واگیر (بیماری های قلبی عروقی، سرطان ها، فشار خون بالا، دیابت، کبدچرب، مالتیپل اسکلروزیس، بیماری های روانی، کلیوی، آسم و بیماریهای ریوی و علل منجر به مرگ) و عوامل خطر آن‌ها در افراد 35 تا 70 سال شهر شهرکرد با حجم نمونه 7034 نفر (به عنوان نماینده جامعه شهری استان با حدود 70%) و مناطق روستایی شهرستان اردل با حجم نمونه 3041 نفر (به عنوان نماینده جامعه روستایی استان با حدود 30%) در استان چهارمحال و بختیاری و با داشتن بیوبانک و جمع اوری و نگهداری نمونه های زیستی مو، ناخن، ادرار و خون در اولترافریزرهای 80- درجه سانتی گراد به عنوان اولین زیرساخت پژوهشی مهم پایه ریزی شده است.
همگروه مزبور سالیانه پیگیری (Follow up) و موارد پیامد مورد نظر (Outcome) ارزیابی می گردد. فاصله زمانی انرولمنت اول با بعدی حداقل 5 سال و فاز ارزیابی مجدد (Reassessment) با جمعیتی بالغ بر 30% همگروه اولیه از سال 1400 تا 1402 انجام گردید. این مطالعه دارای سه پروپوزال مادر توسط دکتر علی احمدی، متخصص اپیدمیولوژی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد و با کدهای اخلاق در پژوهش به شماره های IR.SKUMS.1394.286 برای فاز های انرولمنت و فالواپ و همچنین فاز ارزیابی مجدد IR.SKUMS.REC.1400.073 و در حال اجرا است. شایان ذکر است تا کنون هیچگونه حق الزحمه و حق التحقیقی بابت این مطالعه به مجری پرداخت نشده است. بنابراین حمایت طلبی از این مطالعه می تواند دارای منفعت برای جامعه، دانشگاه و همه پژوهشگران تلقی گردد. دسترسی به داده های این مطالعه برای همه پژوهشگران، اعضای هیات علمی، کارکنان و دانشجویان داخل و خارج دانشگاه و با رعایت مقررات پژوهشی دانشگاه و اخذ کد اخلاق در پژوهش آزاد و فراهم بوده و تا کنون بیش از 91 طرح پژوهشی و پایان نامه ای در بستر این مطالعه و از دیتای آن استفاده نمود(بیش از 149 پژوهشگر که 61 نفر انها دانشجو بودند). علاوه بر انتشار بیش از 50 مقاله بین المللی از آن، با تدوین ترجمان دانش و خلاصه سیاستی توانسته است با حمایت طلبی و مشارکت مجری و مرکز بهداشت استان، سند و برنامه پیشگیری از بیماریهای غیرواگیر استان در بازه 1404 را در استانداری چهارمحال و بختیاری مصوب و برای اجرا ابلاغ نماید و همچنین بستر تدوین گایدلاین و پروتکل مدیریت و مراقبت کمردرد و ادغام در نظام سلامت ایران را فراهم و پایلوت نماید.

مهمترین عوامل خطر ایجاد بیماریهای غیرواگیر در مطالعه کوهورت شهرکرد عبارتند از: مصرف دخانیات،کم تحرکی، مصرف نمک، مصرف الکل، چاقی، رژیم غذایی ناسالم، افزایش چربی خون، زندگی ماشینی، شهرنشینی و صنعتی شدن، استرس. این عوامل در جامعه شیوع زیادی دارند. در جمعیت مطالعه کوهورت شهرکرد بیش از 60% فعالیت بدنی ناکافی، 5/22% استعمال دخانیات، 28% استفاده از نمکدان سرسفره، بیش از 50% سابقه فشارخون در بستگان درجه یک را داشتند. افراد مبتلا به فشارخون بالا بیش از 80% چاقی شکمی داشتند. چربی خون بد بیش از 20% شیوع داشت.
مقابله با این بیماریها نیازمند بسیج همگانی و مداخلات گسترده، موثر و فعال تمامی سازمانها و وزارتخانه ها و مشارکت مردم است.